W 1491 roku Mikołaj rozpoczął naukę na studiach na wydziale sztuk wyzwolonych Uniwersytetu Krakowskiego. W czasie jego pobytu na uczelni, przeżywała ona swój rozkwit. Było to związane przede wszystkim z końcem średniowiecza i rozluźnieniem dominacji Kościoła Katolickiego nad życiem państwowym. W owym czasie Uniwersytet Jagielloński był jedną z najbardziej poważanych uczelni na świecie. Tam Mikołaj Kopernik poznawał znakomitych uczonych, słuchał ich wykładów. A uczęszczał na rozmaite przedmioty, niekiedy bardzo odległe od nauk ścisłych w dzisiejszym rozumieniu. Były to na przykład: gramatyka, retoryka, poetyka ale i przedmioty ścisłe, o treściach matematyczno-astronomicznych.

W 1495 roku Mikołaj Kopernik opuścił Kraków, a w 1496 roku przyjmuje w kanonii warmińskiej niższe święcenia kapłańskie. W tym samym roku wyjeżdża do Bolonii aby studiować prawo kanoniczne, mające przysposobić go do administrowania dobrami kościelnymi. Pobyt Kopernika w Bolonii trwał trzy lata. Studiów jurystycznych nie ukończył. 31 maja 1503 roku doktoryzuje się z prawa kanonicznego w Ferrarze.

Po powrocie z zagranicy, Kopernik osiedlił się we Fromborku w 1510 roku. Został mianowany kanonikiem, co pozwoliło mu poświęcić się wpełni badaniom naukowym.

Jedenaście lat później Mikołaj Kopernik ustąpił z urzędu administratora dóbr kapitulnych.

Mikołaj Kopernik był aktywny w bardzo wielu dziedzinach wiedzy, jak fizyka, geografia, ekonomia ? można powiedzieć prawdziwy człowiek renesansu. Został również doradcą króla w sprawach ekonomii, związanej z obiegiem pieniężnym. Dostrzegł on również zależność między spadającą wartością pieniądza, na wzrostem cen i kłopotami z handlem zagranicznych. Monety srebrne w owym czasie często były przetapiane na monety o mniejszej zawarotości srebra, na czym korzystali wszyscy pośrednicy, ale oczywiście nie król i obracało się to przeciwko poziomowi handlu. Traktat o monecie ? jak nazwano dzieło kopernika ? nie był jedyna rozprawą ekonomiczną. Zauważył on ciężką sytuację materialną mieszkańców wsi, żyjących w nędzy i przymierających głodem. Wynikało to ze zbyt niskich cen zboża, które nie wystarczało na pokrycie potrzeb chłopów. Kopernik opracował krótki memoriał ?Panis coquendi ratio" (Obrachunek wypieku chleba) z wyliczeniami nakładów finansowych na wypiek chleba tak, aby był on opłacalny dla wszystkich. Ciekawą rzeczą jest to, że po 530 latach od tamtych wydarzeń nadal w Polsce rolnicy narzekają na ceny zborza, czyli
pewne rzeczy się po prostu nei zmieniają.

Mikołaj kopernik, mimo licznych zainteresowań, nadal dogłębnie zajmował się teorią budowy świata. Wykazał między innymi pewne braki w dotychczas obowiązującej teorii geocentrycznej, tłumaczącej budowę świata. Uważał, że upoważnia go to do stworzenia nowej teorii, opartej na następujących założeniach:

• Nie istnieje jeden środek wszystkich kół niebieskich lub sfer .
  
  
• Środek Ziemi nie jest środkiem Wszechświata , lecz tylko środkiem ciężkości i środkiem sfery księżyca .
  
  
• Wszystkie sfery obiegają Słońce jako swój środek i dlatego Słońce jest środkiem całego Wszechświata .
  
  
• Stosunek odległości Ziemi od Słońca do wysokości firmamentu jest znacznie mniejszy od stosunku promienia Ziemi do odległości jej od Słońca , a zatem odległość Ziemi od Słońca jest znikomo mała w porównaniu z wysokością firmamentu.
  
  
• Jakikolwiek ruch jest dostrzegany na firmamencie , to nie pochodzi z jakiegoś ruchu firmamentu , lecz z ruchu Ziemi . Ziemia wraz z okalającymi ją żywiołami wykonuje pełny obrót dzienny dokoła swych niezmiennych biegunów, podczas gdy firmament i najwyższe niebo pozostają nieruchome.
  
  
• To , co nam się przedstawia jako ruch Słońca , pochodzi nie z jego ruchu, lecz z ruchu Ziemi i naszej sfery , wraz z którą krążymy dokoła Słońca, podobnie jak jakakolwiek inna planeta . Ziemia ma przeto więcej niż jeden ruch.
  
  
• Poziomy ruch prosty i wsteczny planet pochodzi nie z ich ruchu , lecz z ruchu Ziemi.
  

Ruch ziemi zatem wystarczył do wyjaśnienia pozornych ruchów na Ziemi. Wyjaśniał również ruchy innych ciał niebieskich po bardzo skomplikowanych orbitach, które w istocie nie mogły krążyć wokół Ziemi.

Mikołaj Kopernik bardzo dokłądnie wyliczył czas pełnego obiegu wokół Słońca na 365 dni, 6 godzin i 10 minut. W porównaniu do dzisiejszych obliczeń pomylił się zaledwie o minutę. Udało mu się równie ustalić wzory na obliczanie czasu nastania zaćmienia Słońca oraz Księżyca.

W pracach i weryfikacjach dotychczasowych teorii Kopernik kładł duży nacisk na wyniki obserwacji. Każda nowa teoria musiała zostać potwierdzona obserwacyjnie w praktycie. Jakakolwiek niezgodność powodowała od razu odrzucenie teorii. Taka skrupulatność i dokładność jest godna pozazdroszczenia i w rezultacie doprowadziła do powstania terii zgodnych z prawdą na długo, zanim udało się je potwierdzić z dużą dokładnością. Uważał również, że zaproponowane przez niego dogmaty, mówiące o skończoności świata należy pozostawić filozofom.

Wprowadzenie teorii heliocentrycznej wprowadzało niemałe zamieszanie. Oto bowiem za z dnia na dzień okazało się, że Ziemia nie jest niczym nadzwyczajnym we wszechświecie. Istnieją bowiem jeszcze inne światy, planety również obracające się wokół Słońca, a nie wokół Ziemi. Nasza rodzima planeta jest jedynie jedną z kilku jej podobnych. Musiano zatem zrezygnować z pojęć materii doskonałej, niezniszczalnej, zarezerwowanej dla Bogów. Dusze ludzkie miały pochodzić z tejże materii doskonałej, determinujących losy człowieka " jest to astrologia " nauka traktująca o zaeżności między gwiazdami a człowiekiem. Nie zniknęła ona jednak wraz z rewelacjami Kopernika, w wręcz przeciwnie - jest obecna do dziś.

Uogólniania, mówiące o jednoznaczności materii we wszechświecie, wraz z teorią zwaną od tej pory teorią heliocentryczną, zostały zamieszczone drukiem w dziele Kopernika "De Revolutionibus", czyli Mikołaja Kopernika Toruńczyka o obrotach kręgów niebieskich ksiąg sześć i zawierało w przedmowie list dedykacyjny dla papieża Pawła III.

Mikołaj Kopernik był prawdziwym człowiekiem renesansu, człowiekiem szukającym odpowiedzi, nie poddającym się bezmyślnie obowiązującym prawom i "prawdom" pseudonaukowców. Był wielkim człowiekiem. Zmarł na wylew krwi do mózgu 24 maja 1543 roku na skutek wylewu krwi do mózgu. Spoczywa w katedrze we Frąborku.